Zouden ze in België niet appen in de auto?
Deze vraag kwam bij me op toen ik het bericht las dat het aantal verkeersongevallen op onze hoofdwegen sinds 2012 met 29% is gestegen. Een tijdje terug werd gepubliceerd dat het aantal verkeersdoden in België in de eerste helft van 2017 met 13% was gedaald ten opzichte van het zelfde aantal vorig jaar. In ons andere buurland Duitsland gaan de statistieken, net als in ons land, ook niet de goede kant op. Voor het tweede jaar op rij steeg daar het aantal verkeersdoden.
In de berichtgeving wordt vaak naar de smartphone gewezen als belangrijkste oorzaak voor de toename van de verkeersonveiligheid. Ik zal de laatste zijn om dat te ontkennen. De smartphone hoort in het dashboardkastje. Berichten lezen, laat staan appen is niet te verenigen met de rijtaak, al denken blijkbaar veel mensen daar anders over. Maar als je dan het bericht over België leest, dan zou het een onderzoek waard zijn waarom onze zuiderburen niet zoveel appen achter het stuur (of in ieder geval minder ongelukken maken).
Er is nog een ander groot verschil tussen Nederland, België en Duitsland. In Nederland is sinds 2011 op steeds meer autosnelwegen de maximum snelheid verhoogd naar 130 km/u. Hoewel dat natuurlijk niet betekent dat iedereen nu ook 130 rijdt, is het vrijwel uitgesloten dat de snelheidsverschillen gelijk zijn gebleven. Vrachtauto’s kunnen immers niet harder rijden en door de verhoging van de limiet gaan personenauto’s harder rijden. En zoals ook de SWOV beschrijft in de factsheet zijn snelheidsverschillen een belangrijke factor bij het ontstaan van ongevallen. Zou het nu zo zijn dat die snelheidsverschillen zijn veranderd tussen 2010 en 2017. En hoe zit dat dan in België en Duitsland?
Natuurlijk zou ik het liefst alle autosnelwegen in Nederland, Duitsland en België onder de loep hebben genomen. Maar dat kost te veel tijd en vergt bovendien een doordachte onderzoeksopzet. Maar ik kon het niet laten om met de historische TomTom database even een quickscan te doen. Eentje met allerlei haken en ogen, maar vooral bedoeld om te laten zien dat er meerdere verklaringen kunnen zijn van een trend of ontwikkeling. Ik heb me daarbij geconcentreerd op de spreiding (in dit geval het verschil tussen de V85 en de V15). De trajecten die ik heb bekeken zijn de Afsluitdijk (130 km vanaf 2011), de A1 tussen Apeldoorn en Amersfoort (130 vanaf 2016), de E19 richting Antwerpen (120 km, geen wijziging) en de A3 net over de grens bij Oberhausen (130 advies, geen wijziging). Dat levert het volgende beeld op.
Er zijn een paar dingen die me opvallen. Hoewel het per weg gaat om tienduizenden waarnemingen, zijn vier trajecten natuurlijk veel te weinig voor een verantwoord onderzoek. Maar als je door je oogharen kijkt vallen er wel een paar dingen op. Allereerst zie je dat in België en Duitsland de snelheidsverschillen ook toenemen. Maar ten opzichte van de situatie op de twee voorbeelden in Nederland is de stijging minder groot. In Duitsland is, omdat de maximum snelheid op dit traject onbegrensd is, de spreiding in absolute zin veel groter. Een percentuele toename heeft daar veel meer effect.
Voor de wegen in Nederland zie je dat op de Afsluitdijk direct na invoering in 2011 de spreiding toeneemt. Door de tijd blijft die spreiding bovendien toenemen. Het lijkt er op dat mensen steeds meer wennen aan de hogere snelheid. Op de A1 zie je een vergelijkbaar beeld. In eerste instantie gebeurt er weinig. Vanaf het moment dat er op meer wegen 130 km wordt ingevoerd, neemt ook hier de spreiding al toe (terwijl op dat moment de maximum snelheid nog niet is verhoogd. Dat gebeurt pas in 2016 en dat is duidelijk te zien in de grafiek.
Hoewel ik vind dat je de smartphone in de auto niet moet gebruiken, ook niet voor allerlei overheid gerelateerde diensten, is het volgens mij te makkelijk om de smartphone de schuld te geven. De toename van de snelheidsverschillen verdient zeker ook aandacht in de discussie. Dat is een hele andere discussie dan de discussie over mensen die te hard rijden. Natuurlijk zitten die er ook bij, maar door de verhoging van de maximum snelheid is er min of meer automatisch een grotere bandbreedte ontstaan.
Deze cijfers bieden ook kansen om een trendbreuk te realiseren in de ontwikkeling van de verkeersonveiligheid. Is het wellicht toch tijd voor een “keep your lane” principe zodat de snelheidsverschillen per baan afnemen? Of zijn er andere slimme manieren (ISA of de vrijwillige variant daarvan) om de snelheidsverschillen kleiner te maken? Als je de factsheet van de SWOV leest is dat altijd zinvol. En als we er dan met behulp van technologie dan ook nog in slagen om het gebruik van de smartphone terug te dringen, dan zou het aantal doden in het verkeer, net als in België, zomaar weer eens kunnen gaan dalen.